De geboorte van een echtpaar
Een verliefd paar op weg naar het huwelijk is geen «abstract idee» of een derde vorm naast de verloofden of de gehuwden. Het is evenmin een illusie of een te bereiken ideaal. Het is goed om voor het burgerlijke en sacramentele huwelijk, enkele tekenen, enkele tastbare uitdrukkingen te ontdekken. Wij willen in het mysterie van het huwelijk duiken. We gebruiken de beelden van het zaad en de stengel van een plant om de betekenis van dit mysterie te verduidelijken.
Het zaad
Volgens getuigenissen van hen die zich op het huwelijk voorbereiden, hebben de meeste koppels beslissende momenten beleefd. Ze begonnen te dromen en zich van het unieke karakter van de ander bewust te worden: «Hij is de man van mijn leven», «Zij is het!». De gevoelens van liefde kunnen met de tijd fluctueren. Ze verschijnen ook niet automatisch of op hetzelfde moment bij elkaar. De meeste koppels hebben mooie herinneringen aan momenten van verblinding, vervoering en aantrekkingskracht. Voor sommigen neemt het heel wat tijd in beslag om deze gevoelens uit te spreken. Bij anderen wordt de stap vlug gezet.
Een zaadje wordt in het menselijke hart geplant. Een diep verlangen doordringt het hele bestaan. De bliksem van verliefdheid ontregelt het ritme van het studenten- of beroepsleven. Duidelijkheid dringt zich op. Een handeling moet gesteld worden. Een woord staat op de lippen.
Het is een moment van genade dat we moeten grijpen zonder het te willen bezitten. De kans grijpen en tegelijkertijd kunnen loslaten. Want liefde koop je niet en de persoon verover je niet met kunstgrepen. Het spel van de verleiding kan aanwezig zijn, maar reeds op dit eerste beslissende moment beseffen beide dat een dieper geheim hun gevoelens overstijgt.
Liefhebben betekent zich willen geven en hopen dat deze zelfgave positief ontvangen wordt. De vrijheid beleven als een engagement op langer termijn betekent dat de twee geliefden al de transcendentie van hun liefde hebben ontdekt en samen « een gemeenschappelijk geestelijk huis » willen bouwen.
Gehuwden spreken over een beslissend moment waarop zij hun wederzijds verlangen tot samenleven voor altijd verklaarden. Zij beloven een leven te bouwen waar hun wederkerige liefde niet meer bewezen moet worden, maar waar ze zich kunnen beminnen in trouw: dit wil zeggen in wederzijds vertrouwen en geloof in God. Gehuwden vergeten gewoonlijk niet het beslissende moment waarop ze zich in de toekomst ‘projecteerden' en elkaar trouw beloofden. Sommigen spreken over een project tussen twee personen of over een project van twee personen. Anderen benadrukken het belang en de kracht van de gezamenlijke beslissing. Voor sommigen moet het ‘ja woord' niet meer uitgesproken worden, want dit gebeurde al in de intimiteit van hun hart.
Het is belangrijk op de weg naar eenheid (‘één vlees', zegt Gen.2,24) dat de menselijke vrijheid zich ontdekt als een gave om zich te geven. De autonomie van de mens is wel een feit, maar zij is niet absoluut. De voorbereiding en het beleven van het sacramentele huwelijk doen ons eraan herinneren dat de mens zich niet alleen realiseert. De mens wordt geconditioneerd door allerlei factoren en omstandigheden. De ware vrijheid wordt pas beleefd wanneer God door Zijn genade en kracht de vrijheid bevrijdt van twijfels, angsten en aarzelingen.
Het eigen karakter van het christelijke huwelijk openbaart zich in de plotse bewustwording dat de andere niet mijn eigendom is en me nooit op absolute wijze zal behoren. De echtgenoot is het «teken» van de Andere die God is. God geeft me «teken» door de persoon die hij op mijn weg plaatst. Ik kan hierop een «jawoord» geven. Het lijkt ons dat een echtpaar pas echt geboren wordt wanneer enerzijds elke echtgenoot in waarheid ermee instemt zich niet meer toe te behoren, en dat anderzijds de echtgenoten samen verklaren dat zij elkaar niet meer toebehoren maar aan God. Zo herhalen zij wat het wezenlijke is van de doopgenade: «Het is niet meer ik die leef, het is Christus die in mij leeft» (Gal 2,20). Anderzijds bouwen zij hun woonplaats, hun gemeenschap binnen het verbond van Christus en zijn Kerk: in het grote ‘mysterium' waarover Paulus in de brief aan de Efeziërs spreekt (Ef. 5,32).
‘Geboren worden in Godsvertrouwen', wat wil dit zeggen?
Dit betekent zijn leven in Gods handen leggen. Ontmoetingen, beslissingen en gebeurtenissen aan Hem toevertrouwen. De Heilige Geest maakt het voor elke christen mogelijk de feiten van zijn leven te interpreteren, en toont soms heel concreet hoe God werkzaam is in het dagelijkse leven. God is overal en niets ontsnapt aan zijn kennis zegt de Bijbel, maar God respecteert ook onze vrijheid op een oneindige wijze lezen we in psalm 139 (5-10).
Wonderlijk zoals u mij kent,
Het gaat mijn begrip te boven.
Hoe zou ik aan uw aandacht ontsnappen,
Hoe aan uw blikken ontkomen?
Klom ik op naar de hemel
– u tref ik daar aan,
Lag ik neer in het dodenrijk
– u bent daar.
Al verhief ik mij op de vleugels van de dageraad,
Al ging ik wonen voorbij de verste zee,
Ook daar zou uw hand mij leiden,
Zou uw rechterhand mij vasthouden
Deze bezorgdheid van God is een «liefdevolle» zorg voor elk van zijn schepsels. Dit verlangen dat ons naar de andere drijft om hem te ontdekken, te dienen, hem of haar lief te hebben, komt uit het diepste van ons wezen. God staat niet buiten het verlangen of de mogelijkheid zichzelf te vergeten en de andere in zijn of haar verschil te ontmoeten. De scheppende God heeft deze mogelijkheid aan de mens gegeven. De drang naar de andere, in het bijzonder in het seksuele verschil, is door God gewild. Dit behoort tot zijn scheppende bedoeling. Dit maakt het mogelijk voor man en vrouw, door een wederkerige gave van zichzelf, een «wij» te bouwen die meer is dan henzelf, maar tegelijkertijd de kenmerken draagt van hun persoon en hun gave in liefde.
De stengel van een plant
Wat gezaaid wordt, dient te groeien en zich te versterken: de plant moet zichtbaar worden voor iedereen, tot vreugde van allen. We moeten ontdekken wanneer een nieuw echtpaar geboren wordt. Wij moeten zien wie ze zijn en wat ze over zichzelf vertellen. Het is belangrijk voor de christenen te begrijpen hoe God in beide harten handelt, genade geeft, en de hele Kerk versterkt.
Het sacrament van het huwelijk is het gepaste moment voor een dergelijke bewustwording. Het toont ook hoe God zich inzet voor het ontstaan en de groei van een echtpaar. Als hij de zaaier is, laat hij ons ook zien hoe hij oogst. Hoe mooi is de plant die opgroeit uit een wederkerige liefde? Dit is wat de instemming van de echtgenoten voor de kerk en samenleving uitdrukt. De Schepper gaf de mens de mogelijkheid zich te geven. Maar de Heer is een God die meegaat met de menselijke geschiedenis: hij begeleidt elke mens op ieder ogenblik. Hij is bijzonder aanwezig in de vrije beslissingen die mensen stellen. God staat niet buiten ons, maar hij begeleidt ons innerlijke en versterkt onze beslissingen.
In de huwelijksbelofte doet Hij, in de persoon van Christus die «zich met de menselijke natuur» heeft verenigd, die «vlees van ons vlees » is geworden, een bijkomende stap: samen met de echtgenoten spreekt Hij het ‘jawoord' uit. God engageert zich te midden van de menselijke vrijheden en in hun voordeel. Hij geeft zich aan de echtgenoten om ze te beminnen zoals ze zijn en zoals de familiegeschiedenis zal verlopen. De geboorte van een echtpaar wordt in het openbaar «gezien» en «gehoord» door «het sacramentele jawoord». Christus zegt het «jawoord» in het «jawoord» van de echtgenoten. Hij zegt ‘ja' aan het nieuwe verbond van leven en liefde dat in vrijheid ontspringt (Gaudium et Spes, 48). Christus stelt zich ten dienste van het nieuwe echtpaar. Hij neemt het echtpaar mee in het Verbond tussen Hem en de hele Kerk. Zo leeft het echtpaar vanaf het begin in God en in de Kerk.
Door de kracht van de genade die het echtpaar aanmoedigt naar Christus en zijn Kerk op te zien, wordt het gered. Door hun leven «te geven voor altijd», hopen zij «niet verloren te gaan» maar «elkaar te vinden» als een vruchtbare graankorrel die valt in de aarde. Dit uittreden van zichzelf naar de andere is gefundeerd in Christus. Heel de dynamiek en de kracht van de liefde vinden hun oorsprong in de gave van de schepping en verlossing. De wereld redden betekent voor Christus aan ieder de mogelijkheid teruggeven zich te geven tot het uiterste in de genomen beslissingen en de beleefde relaties. Man en de vrouw zijn niet alleen, wanneer zij zich aan elkaar geven. God is hierin aanwezig. Het echtpaar is steeds weer geroepen geboren te worden in en door God.
(E.P. Alain Mattheeuws s.j.)
